Dagelijks proberen wanhopige migranten de grens tussen Mexico en de Verenigde Staten over te steken, op zoek naar een beter leven voor hen en hun familie. Het is een gevaarlijke reis die bovenop vrachttreinen of te voet wordt afgelegd. Velen halen de grens niet. Onderweg lopen ze groot gevaar te worden mishandeld, beroofd, ontvoerd voor losgeld, verkracht of vermoord. Padre Alejandro Solalinde Guerra kon dit niet langer aanzien en daarom zet hij zich al jaren in om hun lot te verbeteren.
Hiervoor richtte hij in 2007 het opvanghuis Hermanos en el Camino op (Broeders Onderweg) in de Mexicaanse stad Ciudad Ixtepec. Padre Alejandro Solalinde (73)biedt hiermee een veilige plek aan migranten waar ze even op adem kunnen komen en terecht kunnen voor voedsel en onderdak, evenals medische en psychologische hulp en juridische begeleiding.
Ciudad Ixtepec ligt in het zuiden van Mexico in de provincie Oaxaca, een van de armste streken van Mexico. Deze provincie heeft het hoogste percentage analfabetisme, extreme armoede en werkloosheid. Ciudad Ixtepec ligt precies op het punt waar allerlei groepen migranten samenkomen. Deze locatie trekt dan ook allerlei drugsbendes aan, die daar makkelijker hun slag kunnen slaan.
Al op de dag van de opening stonden er voor de deuren van het opvanghuis vierhonderd mensen voor de deur. Jaarlijks kan padre Alejandro Solalinde met vele vrijwilligers dankzij Hermanos en el Camino zo’n twintigduizend mannen, vrouwen en kinderen helpen.
Maar het opvanghuis wordt zeker niet door iedereen gewaardeerd. ,,De grootste uitdaging die ik moet overwinnen is de intimidatie, het treiteren en het constante gebrek aan respect van mensen die niet willen dat mijn missie om migranten te helpen slaagt,’’ zegt padre Alejandro Solalinde. ,,Veel lokale autoriteiten, bendes en drugsmokkelaars zouden het geweldig vinden om zich te ontdoen van verdedigers van mensenrechten.” [1]
De Mexicaanse priester wordt dan ook constant bedreigd en geïntimideerd. Zo moest hij in 2012 zijn land ontvluchten na een reeks van doodsbedreigingen. Na twee maanden besloot hij toch terug te keren naar Mexico en daar hield hij direct na aankomst een persconferentie. Hierin zei hij dat hij heel goed weet dat zijn werk levensgevaarlijk is, maar dat hij niet zal stoppen met het helpen van migranten. ,,Broeders Onderweg wordt lastig gevonden, vooral ik. Ik ben de belangrijkste lastpost die hen in de weg staat om miljoenen te verdienen. Maar we zullen niet stoppen, nooit.” [2]
Ook krijgt hij soms tegenwerking uit eigen kring. In maart 2018 verordonneerde de bisschop van Veracruz dat de Mexicaanse priester niet meer de mis mag meevieren vanwege zijn verwijt dat Mexicaanse bisschoppen te weinig zouden doen voor migranten. Ook kreeg hij kritiek op zijn uitspraak dat de kerk respect moet hebben voor ‘seksuele diversiteit’. Verder vindt hij dat bisschoppen zich niet moeten gedragen als vorsten, maar juist arm moeten zijn, empathisch en in solidariteit met mensen die het zwaar hebben. Geef je bevoorrechte sociale status op en vergezel het volk als pelgrim, is zijn devies.
Daarnaast is hij een keer bedreigd door lokale autoriteiten. Als Hermanos en el Camino niet binnen twee dagen dichtging, zou het opvanghuis in vlammen opgaan. De priester ging gewoon door met zijn werk; hij kon niet anders, verklaarde hij. ,,We kunnen niet langer doen alsof we het niet horen: we mogen ons niet verschuilen achter een politiek correcte taal om onmenselijke wetten en praktijken te rechtvaardigen. We worden gedwongen om ons bewust te worden. En om te vechten om gerechtigheid te verdedigen.” [3]
Te voet
Tot 2014 kwamen de migranten meestal per goederentrein, bijgenaamd ‘La Bestia’ (het Beest). Maar tegenwoordig komen de meesten te voet. Via de site van Hermanos en el Camino krijgen zij informatie over de gevaren die ze onderweg kunnen tegenkomen. ,,Het is mogelijk dat je op weg door het land mensen van goede wil vindt, maar helaas is het raadzaam om de meeste mensen te wantrouwen,’’ luidt een van de waarschuwingen. ,,De ontvoering van migranten is een groeiende misdaad in Mexico, waarbij georganiseerde misdaadgroepen en ambtenaren betrokken lijken te zijn.” Ook wordt er gewaarschuwd voor ‘halcones’ (haviken): nepmigranten die de echte migranten onderweg proberen uit te horen om er zo achter te komen of het loont om ze wel of niet te ontvoeren voor losgeld. Telefoonnummers van familieleden moeten ze daarom uit het hoofd leren en nooit op een briefje schrijven.
Al deze waarschuwingen ten spijt worden jaarlijks zo’n twintigduizend migranten ontvoerd. Sommigen overleven dit niet, zij liggen langs de route naar de Verenigde Staten begraven in naamloze massagraven. Omdat ze vaak geen paspoort hebben, zijn ze een makkelijke prooi voor de bendes, het maakt niemand uit of ze verdwijnen. Het is dan ook niet verwonderlijk dat padre Alejandro Solalinde in zijn boek ‘Los Narcos Me Queren Muerto’ (‘De drugsbenden willen me dood hebben’) Mexico beschrijft als één groot massagraf. De priester had ook een prominente rol bij het aan de kaak stellen van de vermissing van 43 studenten die in 2014 uit de bus werden gehaald en daarna spoorloos zijn verdwenen.
Akkoordje met God
Lang was padre Solalinde een priester die niet opviel, hij was een padre als alle anderen. Totdat hij een keer een congres van de kerk bezocht in de stad Oaxaca. Beladen met winkeltassen met souvenirs zag hij langs de kant van de weg een arme vrouw groenten verkopen, terwijl haar kinderen in de buurt aan het spelen waren. Goed gekleed en met zijn volgestouwde tassen begon hij zich opeens diep te schamen. Hij probeerde het nog op een akkoordje te gooien met God door voor te stellen de helft van zijn souvenirs te verkopen en de opbrengst aan de armen af te staan. Maar ook hierdoor verdween zijn schaamte niet. Daarop vroeg hij de kerk hem te sturen naar het armste deel van de provincie Oaxaca.[4]
Vanaf dat moment zet hij zich met hart en ziel in voor het lot van de migranten. Padre Solalinde beschouwt hen als de ‘pioniers van de toekomst’: zij riskeren immers alles om een beter leven te krijgen. Maar het migratiebeleid is de laatste jaren verhard, zeker na de komst van president Trump. ,,Donald Trump zal niet van grote betekenis voor de geschiedenis blijken te zijn. Hij zorgt er alleen maar voor dat de samenleving door de migranten verder gepolariseerd raakt.” [5]
